การผ่าตัดตกแต่งเปลือกตา (Blepharoplasty)

ดวงตาเป็นส่วนกลางของใบหน้า เป็นส่วนที่สื่อสารกับบุคคลรอบข้างโดยไม่ต้องเสียง ดังคําที่ว่า “ดวงตาเป็นสื่อของหัวใจ” เมื่อมองใบหน้าของบุคคล สิ่งหนึ่งที่เราจะมองอันดับแรกคือ ดวงตา ดังนั้นการเปลี่ยนแปลงขององค์ประกอบรอบดวงตาจึงเป็นส่วนที่จะทำให้ใบหน้ามีการเปลี่ยนแปลงที่ดีขึ้น หรือเลวลงอย่างชัดเจน

การผ่าตัดตกแต่งเปลือกตาแบ่งออกเป็น 2 ชนิด ใหญ่ๆ คือ 1) การผ่าตัดทําเปลือกตา 2 ชั้น (การทำเล่าเต๊ง) 2) การผ่าตัดตกแต่งเปลือกตาที่หย่อน (ย้อย, ถุงใต้ตา)

1. การผ่าตัดทําเปลือกตา 2 ชั้น (ทําเล่าเต๊ง) (Double eyelid)

คนไทย และคนเอเชียจะมีเปลือกตาบนไม่เห็นรอยชั้น (ตา 2 ชั้น) ประมาณ 50 % ลักษณะดังนั้นไม่ได้ทำให้ใบหน้าโดยรวมไม่สวยงาม ดังตัวอย่างที่มีดาราภาพยนตร์หรือนักร้องในเอเชียหลายคนที่มีเปลือกตาบนเป็นชั้นเดียว ดังนั้นการทำตา 2 ชั้น (ขอใช้คําสั้นๆ เท่านั้น) ควรจะทําให้เห็นรอยชั้นตาบนเล็กน้อยแต่พองาม ซึ่งจะทำให้ดวงตาดูโตขึ้น คมขึ้น โดยไม่ได้เปลี่ยนลักษณะเปลือกตาที่เป็นคนเอเชียไปทั้งหมด ( รุปที่ 1 )

อายุเท่าไหร่ที่จะทำการผ่าตัดได้ ??

ใบหน้าของเราจะโตเต็มที่เมื่ออายุประมาณ 18 ปี ในผู้ชาย และ 15 ปี ในผู้หญิง แต่วุฒิภาวะในการตัดสสินใจด้วยตัวเองจะเริ่มประมาณ อายุ 18 ปี ดังนั้นได้ทําผ่าตัดตา 2 ชั้น เมื่ออายุ 18 ปี ขึ้นไป ก็จะเหมาะสม แต่ก็อาจจะมีข้อยกเว้นในรายที่มีความผิดปกติของการเปิดเปลือกตา คือ ไม่สามารถจะลืมตาเต็มที่ (หนังตาตก) (eyelid ptosis) ในกรณีนี้อาจจะแก้ไขตั้งแต่อายุน้อยกว่า 18 ปีได้

ก่อนผ่าตัดควรเตรียมตัวอย่างไรบ้าง ??

การทำตา 2 ชั้น เป็นการผ่าตัดเล็กที่ใช้เวลาผ่าตัดประมาณ 20 นาที – 1 ชั่วโมง ใช้ยาชาเฉพาะที่ ฉีดที่เปลือกตาบน ดังนั้นหลังผ่าตัดสามารถกลับบ้านได้ อาจจะมีอาการบวมช้ําที่เปลือกตาได้บ้าง อาการเหล่านี้จะอยู่ประมาณ 3 – 4 วัน

ขั้นตอนการผ่าตัด

ก่อนผ่าตัดแพทย์จะตรวจร่างกาย ความพร้อม และซักถามประวัติเกี่ยวกับความสมบูรณ์ ของร่างกาย และการแพ้ยาต่างๆ แพทย์จะตรวจการมองเห็น การเปิดตาทั้งสองข้าง และความผิดปกติอื่นๆ ที่อาจจะมีอยู่ หลังจากนั้น แพทย์อาจจะประเมินชั้นตา และซักถามความคาดหวังของผู้ป่วยว่าต้องการรูปเปลือกตาแบบไหน เมื่อเข้าใจตรงกันแล้ว ผู้ป่วยจะได้รับการเตรียมใบหน้า ถูกทำความสะอาดเพื่อผ่าตัด

ในห้องผ่าตัด แพทย์จะเริ่มขีดรอยที่จะผ่าตัด (รูปที่ 2) การทําตา 2 ชั้น อาจจะแบ่งเป็น 2 วิธีใหญ่ๆ คือ

1) แบบเจาะรู (Non incision) แบบนี้เหมาะสําหรับผู้ป่วยที่มีไขมันในเปลือกตาน้อย

2) แบบเปิด (Incisional) แบบนี้สามารถจะเอาไขมัน และเย็บชั้นตาได้ชัด

โดยทั่วไปรอยแผลผ่าตัดจะเห็นได้น้อยมาก ไม่ว่าจะใช้วิธีใดก็ตาม

หลังจากฉีดยาชาเฉพาะที่แล้ว แพทย์จะเจาะ หรือ กรีดที่ผิวหนัง อาจจะเอาไขมันที่เปลือกตาออก บางส่วนแล้วใช้ไหมเย็บเพื่อให้เกิดชั้นตาขึ้น แพทย์อาจจะบอกให้ผู้ป่วยลืมตาขึ้น เพื่อตรวจดูความเหมาะสมของชั้นตาที่เกิดขึ้นใหม่

การดูแลหลังผ่าตัด

หลังผ่าตัดแพทย์จะแนะนําให้ผู้ป่วยประคบเย็นที่เปลือกตาทั้งสองข้างเป็นเวลา 24 ชั่วโมง โดยทั้วไปผู้ป่วยสามารถล้างหน้าได้ ประมาณ 3 วันหลังผ่าตัด ถ้ามีไหมที่แผลด้านนอก แพทย์จะนัดเพื่อดึงไหมออกประมาณ 3 – 5 วันหลังผ่าตัด ชั้นตาจะดูเป็นธรรมชาติ ประมาณ 1 – 2 เดือนหลังผ่าตัด (รูปที่ 3)

ภาวะแทรกซ้อนที่อาจจะเกิดขึ้น !!!

การทำตา 2 ชั้น มีผลแทรกซ้อนเกิดขึ้นได้ ประมาณ 10% โดยทั่วไปเป็นผลแทรกซ้อนที่ไม่รุนแรง เช่น ชั้นตาสองข้างไม่เท่ากัน, ชั้นตาที่ทำไว้หายไป

2. การผ่าตัดแก้ไขเปลือกตาหย่อน, ตก, ห้อย, ถุงไขมัน (Blepharochalasia, Dermatochalasia, Baggy eyelid)

เมื่อเริ่มมีอายุมากขึ้น ผิวหนังส่วนต่างๆ จะเริ่มหย่อนยาน บริเวณรอบดวงตาจะเป็นบริเวณแรกในใบหน้าที่จะเห็นได้ก่อนส่วนอื่น หนังตาบนจะหย่อนลงมาปิดขอบขนตา โดยทั่วไปจะเริ่มจากด้านข้างก่อน, เริ่มเห็นถุงโป่งใต้เปลือกตาล่าง เกิดรอย (ตีนกา) บริเวณหางตา, หัวตา ทําให้ใบหน้าดูเหนื่อยหน่าย ไม่สดชื่น การตัดตกแต่งเปลือกตาจะแก้ไขภาวะเหล่านี้ได้

เมื่อไรควรจะทําผ่าตัดตกแต่งเปลือกตา ??

เมื่อคุณรู้สึกว่าชั้นตาบนคุณหายไป, รู้สึกมองภาพด้านหางตาลําบาก, เหงื่อไหลเข้าตามากขึ้น มีถุงหรือร่องใต้ตา เมื่อมีภาวะเหล่านี้คุณสามารถจะได้รับการผ่าตัดตกแต่งได้แล้ว

ก่อนผ่าตัดควรเตรียมตัวอย่างไรบ้าง ??

การผ่าตัดตกแต่งเปลือกตาหย่อนจะใช้เวลาประมาณ 45 นาที คือ 1 ชั่วโมงต่อเปลือกตาบน หรือล่าง การผ่าตัดจะใช้ยาชาเฉพาะที่ ดังนั้นคุณสามารถจะกลับไปพักผ่อนที่บ้านได้ อาการบวมช้ํารอบตาอาจจะมีได้ประมาณ 3 - 5 วัน ถ้าคุณทานยากันเลือดแข็งตัว เช่น แอสไพริน คุณต้องหยุดยานั้นก่อนผ่าตัด 2 อาทิตย์

ขั้นตอนการผ่าตัด

แพทย์จะประเมินถึงความต้องการของคุณ และตรวจร่างกาย รวมถึงความดันโลหิต, โรคประจําตัวของคุณ และความผิดปกติของลูกตาที่อาจจะมีอยู่ หลังจากพร้อมแล้วคุณจะได้รับการทําความสะอาดบริเวณใบหน้าเพื่อทำการผ่าตัด

การผ่าตัดตกแต่งเปลือกตาบนหย่อน จะต้องตรวจดูว่ามีลักษณะของหน้าผากหย่อนร่วมด้วยหรือไม่ เพราะอาจจะต้องแก้ไขร่วมกัน หรือแก้ไขอย่างใดอย่างหนึ่ง โดยทั่วไปขั้นตอนการผ่าตัดตกแต่งเปลือกตาบนหย่อน จะลงบาดแผลที่รอยชั้นของเปลือกตาบน จะมีการตัดผิวหนัง กล้ามเนื้อและไขมันที่เกินออกบางส่วน

การผ่าตัดตกแต่งแก้ไข ถุงไขมันโป่งที่เปลือกตาล่าง โดยทั่วไปจะเปิดแผลที่ใกล้ขอบขนตา หลังจากนั้นจะเอาไขมันที่เกินออกบางส่วน แล้วจะขึงดึงกล้ามเนื้อใต้ผิวหนังให้ตึงรวมกับผิวหนังที่เกินออกบางส่วน ในกรณีที่ผิวหนังไม่หย่อน อาจจะเปิดแผลในเปลือกตาเพื่อเอาไขมันใต้ตา บางส่วนออกก็ได้ (รูปที่ 4)

การดูแลหลังการผ่าตัด

จะเหมือนกับการดูแลหลังผ่าตัดทําตา 2 ชั้น

ภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น !!!

ภาวะแทรกซ้อนจากการทําผ่าตัดตกแต่งเปลือกตาบน มีดังนี้คือ รอยชั้นตาไม่เท่ากัน, เปลือกตาบวม การตกแต่งเปลือกตาล่างผลแทรกซ้อนที่จะมีได้คือ หนังตาล่างมีการดึงรั้งลง ทำให้เห็นตาขาวมากเกิน ภาวะนี้อาจจะพบได้ชั่วคราวประมาณ 1-2 เดือน, อาจจะมีภาวะเยื่อตาขาวบวม, น้ําเลือดออกใต้ตาขาว ภาวะแทรกซ้อนเหล่านี้อาจจะหายได้เอง หรือหายได้หลังจากมีการผ่าตัดแก้ไข

ศ.นพ. อภิรักษ์ ช่วงสุวนิช

รูปที่ 1 เปลือกตาบนแบบชาวตะวันตกและชาวเอเซีย

รูปที่ 2 รอยที่จะลงมีด

รูปที่ 3 ภาพก่อนและหลังผ่าตัดในกรณีที่เปลือกตาไม่มีชั้น

รูปที่ 4 ภาพก่อนและหลังผ่าตัดในกรณีที่มีเปลือกตาหย่อน